دلایل افت سرعت کامپیوتر و رفع آن

[mbs]

به طور كلي علل كاهش سرعت كامپيوتر را مي توان به دو دسته سخت افزاري و نرم افزاري تقسيم كرد. در ادامه 7 دليل عمده در اين زمينه را معرفي مي كنيم:

1– گرماي محيط

اين دليل بيش از آنكه تصورش را بكنيد، بر عملكرد سيستم تاثير مي گذارد. به همين خاطر است كه چند فن خنك كننده داخل كيس دستگاه كار مي گذارند.

گرماي بيش از اندازه باعث ايجاد تغيير در اطلاعات كه به صورت جريان و ولتاژ درون يا بين بخش ها و ابزارهاي گوناگون كامپيوتر (مانند پردازنده، حافظه اصلي و جانبي يا كابل شبكه) مبادله مي گردند، مي شود و نقص اطلاعات اگر در حد تحمل پذيري سيستم1 باشد، با انجام يك پردازش به نسبت ساده يا ارسال مجدد داده ها2 كه البته هر دو فرايندي زمانبر هستند، كار دنبال مي شود؛ وگرنه كه ممكن است روند به خطاي ناشناخته يا ايست كامل دستگاه بينجامد.

البته لازم به گفتن است كه در كامپيوترهاي متداول امروزي، نصب 3 يا 4 عدد فن خنك كننده (يكي داخل منبع تغذيه، يكي روي ريزپردازنده و ديگري داخل كيس و در صورت نياز يكي هم روي پردازنده كارت گرافيكي) در حالت عادي كافي است و افزودن فن هاي بيشتر، نه تنها كمكي نمي كند، بلكه باعث مصرف انرژي بيشتر و افزايش دماي محيط مي شود.

2– ميدان مغناتيسي

ميدان مغناتيسي هم مانند گرما بر عملكرد دستگاه تاثير مي گذارد. بيشترين موارد ايجاد ميدان مغناتيسي اطراف كامپيوتر مربوط است به عبور كابل برق فشار قوي و تاثير نمايشگر كامپيوترهاي مجاور (به ويژه نمايشگرهاي CRT .) حتي نمايشگر خودتان را هم زياد به كيس دستگاه نچسبانيد.

در ضمن براي كساني كه دوست دارند يك جفت بلندگوي قوي دو طرف نمايشگرشان بگذارند، بگوييم كه ميدان مغناتيسي باندها بر كار نمايشگر تاثير منفي مي گذارد و در دراز مدت آن را خراب مي كند.

3– نصب انبوه نرم افزارها

بسياري از كاربران، به ويژه در كشور ما كه قانون حقوق پديدآورنده (كپي رايت) رعايت نمي شود، برخي به نصب هر نرم افزار به دردبخور يا نخور، اما مفتي كه به دستشان مي رسد، عادت كرده اند. افزايش تعداد نرم افزارهاي نصب شده بر دستگاه از چند جهت باعث كاهش سرعت آن مي شود: اول اين كه در هنگام بوت شدن سيستم عامل ويندوز (كه به علت مفت بودن در كشور ما رايج است،) بخش رجيستري اصالت نرم افزارهاي نصب شده را مي سنجد (البته به خيال خام خودش!) و اين يكي از مهم ترين دلايل كندي بالا آمدن ويندوز نسبت به سيستم عامل هاي ديگر، به ويژه خانواده سيستم هاي منبع باز3 مانند لينوكس است. همچنين بسياري از اين نرم افزارها بخشي از خود را مقيم در حافظه4 مي كنند تا همواره در دسترس باشند. يعني اين كه بخشي از فضاي پرارزش رم را مصرف مي كنند و اين امر موجب كاهش سرعت خواهد شد. گذشته از اين موارد، هر نرم افزار فضاي ديسك سخت را هم اشغال مي كند و اگر فضاي خالي روي ديسك سخت خيلي كم باشد، باز ها باعث افت سرعت كار خواهد شد.

4– گرد و خاك

امان از اين گرد و خاك! همان طور كه قبلا هم گفتيم، وجود گرد و خاك روي مدارات الكترونيكي موجب ايجاد اتصال كوتاه هر چند ضعيف بين قطعات مختلف آن و در نتيجه اتلاف انرژي و اختلال در انتقال اطلاعات و سرانجام افت سرعت كار سيستم مي شود. هر چند ماه يكبار روي قطعات داخلي دستگاه را با يك مكنده و دستمال نخي آغشته به اندكي الكل يا مواد شوينده مجاز تميز كنيد.

5– فايل هاي خردشده

همان طور كه مي دانيد، در حافظه هاي جانبي مبتني بر گرداننده ديسك سخت، ديسك به صورت مجموعه اي از قطاع ها5 و شيارها6، پيكربندي7 مي شود.

از آنجا كه اين ديسك با سرعت بسيار بالا مي چرخد و بازوي نوك خواندن™نوشتن8 با سرعت به مراتب كمتري روي ديسك جلو و عقب مي رود، بهتر است كه اطلاعات مربوط به يك فايل روي يك شيار نوشته شود تا با يك دور گردش سريع، هد بتواند كل آن را بخواند. اما در عمل، به دلايل بسيار (مانند كپي و حذف پياپي فايل ها) اطلاعات مرتبط، به صورت پراكنده بر روي ديسك نوشته مي شود كه در اصطلاح به آن خرد و ريز شدن9 مي گويند.

سيستم عامل ويندوز براي رفع اين مشكل ابزاري به نام Disk Defragmenter را فراهم آورده است كه به كنارهم چيدن و منظم سازي قطعات فايل ها مي پردازد.

براي به كارگيري اين ابزار پس از كليك راست بر نام درايو به گزينه Properties و سپس لبه Tools برويد. اما توجه داشته باشيد كه پردازش يك درايو چند گيگابايتي عملي بسيار وقت گير و به علت درگيري شديد هد با سطح ديسك بسيار خطرناك است. توصيه مي كنيم كه اين كار را هر ماه يكبار انجام دهيد و بگذاريد كه دستگاه شب تا صبح كارش را انجام دهد و مطمئن شويد كه در طول مدت انجام كار، كوچكتريت تكاني به كيس و ديسك سخت وارد نمي آيد.

6– پويش خوشه هاي گمشده

در طول مدت كار با رايانه، ممكن است كه بسياري از دلايل موجب ايجاد اختلال در كار ثبت اطلاعات بر ديسك سخت شود. براي نمونه خاموش شدن يا راه اندازي مجدد ناگهاني (بدون استفاده از روش هاي متعارف) موجب مي شود كه فايل هاي كه از ديسك سخت در رم باز شده و در حال پردازش هستند، سردرگم بمانند و برخي فايل هاي بي مورد روي ديسك باقي بمانند. به گونه اي از اين اطلاعات از دست رفته يا بلاتكليف خوشه هاي از دست رفته10 مي گويند. يا در بدترين حالت ممكن است بخشي از ديسك به علت ضربه، ميدان مغناتيسي شديد يا ورود گرد و غبار به درون ديسك خراب شده باشد كه به آن بدسكتور11 مي گويند و درصورتي كه اطلاعاتي بر آن نقاط ثبت شود، ممكن است هد روي آن گير كند و بدتر اين كه خرابي را گسترش دهد.

سيستم عامل ويندوز براي رفع چنين مشكلاتي نيز نرم افزاري به نام Scan Disk فراهم آورده. جاي آن با عنوان Error-Checking درست كنار Defragmenter است و تمام توصيه هاي ايمني آن نيز در مورد اين ابزار صدق مي كند.

7– فضاي حافظه مجازي

در كامپيوتر، هيچ پردازشي روي ديسك سخت انجام نمي شود. همه اطلاعات بايد اول به حافظه اصلي (رم) منتقل و سپس در ريزپردازنده پردازش شوند.

اما از آنجا كه معمولا ظرفيت رم نسبت به حجم اطلاعات مورد نياز براي پردازش كم است، سيستم عامل بخشي از فضاي ديسك را به عنوان حافظه مجازي12 در نظر مي گيرد كه كار رم را شبيه سازي مي كند. مكان و حجم فضاي حافظه مجازي قابل تنظيم است:

Control Panel -> System ->

Performance -> Setting Advanced

->Advanced -> Change

اما معمولا خود ويندوز بهتر آن را مديريت مي كند و شما بهتر است كه فقط مراقب باشيد كه پارتيشن مربوطه (معمولا (C به اندازه كافي فضاي خالي جهت استفاده به عنوان حافظه مجازي داشته باشد!

7– ويروس

بين كاربران حرفه اي كامپيوتر اين يك ضرب المثل طنزآميز است كه تا كوچكترين مشكلي بر كامپيوتر تازه كاران رخ مي دهد، آنها مي گويند كه: «كامپيوترم ويروسي شده و بايد آن را فورمت كنم!» حرفه اي ترها فورمت ديسك سخت در اين گونه مواقع را به اين تشبيه مي كنند كه انگار وقتي لوله اي در يك ساختمان مي تركد، آن را بكوبند از نو بسازند! اما واقعيت اين است كه شيوع ويروس ها در كامپيوترهاي شخصي گسترده است و بسياري از آنها منابع سيستم و در نتيجه سرعت كار را مختل مي كنند. پس با تهيه يك ويروس كش كارآمد و به روز (و البته نسخه اصل!) دستگاه خود را پاك نگه داريد.