زبانکوچک حجم گوشتی از بافت است که از قسمت پشتی نرم‌کام آویزان شده است. وقتی غذاهای جامد یا مایعات را می‌بلعیم، زبان کوچک و نرم‌کام برای بستن نازوفارنکس بالا می‌روند، تا از رفتن غذا به حفره بینی جلوگیری کنند. در اینجا اطلاعات لازم درمورد عملکرد زبان کوچک را برایتان فراهم آورده‌ایم.
کام، که سقف دهان است، از سخت‌کام و نرم‌کام تشکیل شده است. زبان کوچک، برآمدگی کوچک و مخروطی‌شکل است که از کام نرم در انتهای گلو آویزان شده است. این برآمدگی از بافت پیوندی ساخته شده است که حاوی غدد خوشه‌ای و فیبرهای عضلانی است. نرم‌کام که در پزشکی غشا نامیده می‌شود، بخش نرم سقف دهان است. زبانچه عضله‌ای از نرم‌کام است که از قسمت پشتی تیغه بینی شروع شده و به زبانکوچک متصل می‌شود. این عضله به بالا بردن و جمع شدن زبانکوچک کمک می‌کند.
وقتی صحبت از عملکرد زبانکوچک به میان می‌آید، با تئوری‌ها و مشاهدات مختلفی روبه‌رو می‌شویم. بااینکه باور بر این است که زبانکوچک و نرم‌کام در ایجاد سخن نقش دارند، برداشتن زبانکوچک یک آداب سنتی است که هنوز در بعضی از قسمت‌های افریقا انجام می‌شود. در بعضی فرهنگ‌ها، اعتقاد بر این است که برداشتن زبانکوچک فواید درمانی به دنبال دارد.
عملکردهای زبانکوچک:
زبانکوچک نقشی حیاتی در ایجاد سخن و عمل بلع دارد. همچنین مقدار قابل‌توجهی بزاق ترشح می‌کند که حاوی ترکیبات سروزی و مخاطی است، درنتیجه پشت گلوی شما را نرم می‌کند. بعضی خانواده‌ها ادعا می‌کنند که زبانکوچک به آنها برای تولید ارتعاشات صدا کمک می‌کند که اثری ضربه‌دار در خوانندگی است که با ایجاد ارتعاشات تولید می‌شود.
- تولید گفتار
کلیه صداهای گفتار زمانی تولید می‌شوند که پیکربندی دستگاه صوتی، جریان‌هوا را تغییر می‌دهد. بعنوان مثال، انتهای زبان می‌بایست برای تولید صداهایی مثل خ و ع با نرم‌کام تماس پیدا کند. زبان‌های عربی، آلمانی، فرانسوی، عبری و همونگ بعضی از زبان‌هایی هستند که در آن حروف بیصدای زبانکوچک در آنها استفاده می‌شود. اینها صداهایی هستند که در پشت زبان ساخته می‌شوند.
- بلع
زبانکوچک و نرم‌کام برای جلوگیری از وارد شدن غذا به حفره بینی در طول عمل بلع، با هم همکاری می‌کنند. عضله بالابرنده پرده کامی (levator veli palatini) و عضله جمع‌کننده پرده کامی (tensor veli palatini)، عضلاتی هستند که کام و زبانکوچک را بالا بردن و صاف می‌کند، درنتیجه گذرگاه نازوفارنکس (مجرای بینی) را مسدود می‌کند. این مسئله باعث می‌شود موادغذایی و مایعات وارد حفره بینی نشود. در حین بلع، قسمت آویخته غضروف که زبانک نامیده می‌شود، دهانه حنجره را می‌پوشاند و درنتیجه از ورود غذا و مایعات به نای جلوگیری می‌کند.
رفلکس عق زدن یا واکنش غریزی استفراغ و بالا آوردن را می‌توان با لمس زبانکوچک یا نرم‌کام ایجاد کرد. این رفلکس می تواند جایگزینی برای استفاده از داروهای تهوع‌آور باشد.
مشکلات مربوط به زبانکوچک:
ازآنجاکه زبانکوچک در ساخت گفتار درگیر است، مشکلاتی می‌تواند درصورت آسیب دیدن عملکرد زبانکوچک اتفاق بیفتد. در زیر به برخی از مشکلات پزشکی مربوط به زبانکوچک اشاره می‌کنیم.
- نارسایی حلقی-کامی
واژه دریچه حلقی-کامی به دریچه مجرای هوای بینی اطلاق می‌شود که شامل انقباض دیواره پشتی حفره دهان و بالا رفتن نرم‌کام می‌شود. وجود دریچه حلقی-کامی برای تولید حروف صامت که با فشار دهان ایجاد می‌شود، ضروری است. این مکانیزم بستن می‌تواند بخاطر نواقص آناتومیکی یا ساختاری مثل کوتاه بودن نرم‌کام، شکاف کام یا شکاف کام زیرمخاط می‌تواند شدیداً تحت‌تاثیر قرار گیرد. اگر زبانکوچک و نرم‌کام به درستی در مقابل پشت گلو بسته نشوند، هوای اضافی به حفره بینی فرار می‌کند و درنتیجه باعث تودماغی شدن صدا می‌شود. در چنین شرایطی، فرد قادر نخواهد بود بعضی از حروف صامت را به درستی ادا کند.
- نارسایی بینی
وقتی غذا را می‌بلعید، عضلات بالابرنده و جمع‌کننده پرده کامی زبانکوچک و نرم‌کام را بالا می‌کشانند تا نازوفارنکس را ببندند. این از ورود غذا به حفره بینی جلوگیری می‌کند. اگر این مکانیزم بستن عمل نکند، ممکن است غذا وارد حفره بینی شود. برگشت غذا از طریق بینی در افرادیکه نارسایی حلقی-کامی دارند، بیشتر اتفاق می‌افتد.
- عفونت زبانکوچک
التهاب زبانکوچک می‌تواند بخاطر عفونت‌های ناشی از باکتری، ویروس و امثال آن ایجاد شود. در این مشکل غشای مخاطی دور زبانکوچک متورم می‌شود که درمقابل می‌تواند باعث شود زبانکوچک به چهار تا پنج برابر اندازه طبیعی خود شود. این مشکل همچنین می‌تواند با لمس گلو یا زبان، حس خفگی ایجاد کند.
- خروپف
باور بر این است که جریان هوای غیرعادی بخاطر دراز شدن زبانکوچک می‌تواند موجب ارتعاش بافت‌های گلو شود، که درمقابل موجب بلند شدن صدای خروپف یا تنفس سنگین در طول خواب شود. همچنین وقتی عضلات گلو یا زبان ریلکس می‌شوند، مجرای هوا می‌تواند مسدود شود و نرم‌کام و زبان روی دیواره پشتی مجرای هوای بالایی می‌افتند. این می‌تواند باعث شود هوا وارد ریه‌ها نشود و درنتیجه موجب آپنه انسدادی خواب شود. آپنه انسدادی خواب یک اختلال خواب است که با قطع خواب بخاطر قطع کامل یا جزئی جریان هوا که به علت انسداد مجرای هواست، همراه است. این اتفاق می‌تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد.
در آخر باید بگوییم که عملکردهای زبانکوچک شامل تولید صداهای گلویی و بستن نازوفارنکس برای جلوگیری از وارد شدن غذا به حفره بینی موقع عمل بلغ می‌شود. اما، زبانکوچک در کنار نرم‌کام برای ایجاد عملکردهای فوق همکاری دارد. ازاینرو برداشتن زبانکوچک درصورت بروز عفونت توصیه نمی‌شود و فقط درمواردی توصیه می‌شود که افراد دچار مشکل خروپف بسیار بلند یا آپنه انسدادی خواب می‌شوند.
منبع : گروه سالی جون